Nhìn qua tấm ảnh này các bác cũng đoán ra anh ấy là ai...!
Người ta gọi tôi là QcQ - tức Quang cá Quả
Mùa Thu câu cá
Phải chăng cái ao tĩnh lặng của cụ Nguyễn Khuyến đây?
Mỗi năm, vào dịp những cơn gió mùa Đông Bắc bắt đầu về, những làn
gió hanh hao cùng nắng vàng rải khắp nơi, đó là khi mỗi người đều cảm
nhận một điều gì xưa cũ đang trở lại. Có thể là cảm giác xao xuyến khi
vũ trụ xoay vần, chu kỳ của cuộc sống vận động, có thể đó là khi những
thi sĩ tràn dầy cảm hứng làm thơ, là khi những kẻ có chút máu giang hồ
bứt rứt đứng ngồi không yên, muốn ĐI ĐÂU ĐÓ, hay LÀM MỘT CÁI GÌ ĐÓ, cảm
giác bồn chồn khó tả, và giấc mộng hải hồ bỗng trỗi dậy. Tất nhiên rồi,
vì đang là Mùa Thu mà, đây là thời khắc đẹp nhất trong năm, và cũng là
quãng thời gian tuyệt vời nhất để đi câu cá, nhất là câu cá quả. Còn nếu
ai đó muốn cảm nhận không khí Mùa Thu Câu Cá của Nguyễn Khuyến thì có
lẽ nên tìm một cái ao bèo bỏ hoang đâu đó nơi thôn quê để tận hưởng một
buổi chiều Thu êm ả.
Thế nhưng câu chuyện hôm nay của chúng ta là về một buổi đi câu cá quả - một kiểu câu xưa cũ còn sót lại đến bây giờ.
5h sáng, chúng tôi lên đường, không khí se lạnh trong lành, con đường dẫn ra ngoại thành xuyên qua những cánh đồng xanh mướt, những bãi ngô ngút tầm mắt. Kia là tuyến đường cao tốc, kia là phi trường đang mở rộng. Mọi người háo hức bàn tán về chuyện câu kéo. Về chuyện quá khứ, những kỷ niệm một thời.
Nói thêm một chút về những người bạn câu, chúng tôi mỗi người một tuổi, mỗi người một nghề, một cách mưu sinh, và mỗi người là một kho những câu chuyện lý thú. Anh Du là người nhiều kỷ niệm về câu cá quả nhất.
Thời những năm còn chiến tranh, khu vực Thanh Xuân – Mễ Trì là vựa cá quả. Anh Triệu Lý Hoa trong nhóm ( tên thường gọi là Triệu Du ) kể về những đường câu mà vài con cá quả tranh nhau đớp , về những bãi lầy cỏ dọc hành im phăng phắc mà vừa mới ném mồi lập tức náo loạn bởi lũ cá. Thuở đó đi câu mang theo cái chậu giặt to, về đầy chậu khệ nệ. Rồi những con cá ăn mồi mới táo tợn làm sao, chúng đuổi theo sát con nhái vào tận bờ cỏ chỉ có vài cm nước, chúng trườn như rắn trên bãi cỏ lầy rồi táp mồi. Những con cá dữ như vậy thì không bao giờ thoát chết, sớm muộn gì cũng sẽ bị câu. Thế rồi chiến tranh qua đi, những khu tập thể mọc lên, khu đầm lầy biến thành đô thị đông đúc. Tuổi thanh xuân cũng qua đi, cuộc sống mưu sinh cuốn con người ta vào những thăng trầm và những điều quan trọng hơn, thiết thực hơn ( ít ra là chúng ta nghĩ như thế ). Thế rồi một ngày như mọi ngày khác, một ngày mùa Thu, mùi hương từ cánh đồng lúa gợi lại một niềm xao xuyến, về một cái đầm hoang ẩn nấp những con cá quả rình mồi …
5h sáng, chúng tôi lên đường, không khí se lạnh trong lành, con đường dẫn ra ngoại thành xuyên qua những cánh đồng xanh mướt, những bãi ngô ngút tầm mắt. Kia là tuyến đường cao tốc, kia là phi trường đang mở rộng. Mọi người háo hức bàn tán về chuyện câu kéo. Về chuyện quá khứ, những kỷ niệm một thời.
Nói thêm một chút về những người bạn câu, chúng tôi mỗi người một tuổi, mỗi người một nghề, một cách mưu sinh, và mỗi người là một kho những câu chuyện lý thú. Anh Du là người nhiều kỷ niệm về câu cá quả nhất.
Thời những năm còn chiến tranh, khu vực Thanh Xuân – Mễ Trì là vựa cá quả. Anh Triệu Lý Hoa trong nhóm ( tên thường gọi là Triệu Du ) kể về những đường câu mà vài con cá quả tranh nhau đớp , về những bãi lầy cỏ dọc hành im phăng phắc mà vừa mới ném mồi lập tức náo loạn bởi lũ cá. Thuở đó đi câu mang theo cái chậu giặt to, về đầy chậu khệ nệ. Rồi những con cá ăn mồi mới táo tợn làm sao, chúng đuổi theo sát con nhái vào tận bờ cỏ chỉ có vài cm nước, chúng trườn như rắn trên bãi cỏ lầy rồi táp mồi. Những con cá dữ như vậy thì không bao giờ thoát chết, sớm muộn gì cũng sẽ bị câu. Thế rồi chiến tranh qua đi, những khu tập thể mọc lên, khu đầm lầy biến thành đô thị đông đúc. Tuổi thanh xuân cũng qua đi, cuộc sống mưu sinh cuốn con người ta vào những thăng trầm và những điều quan trọng hơn, thiết thực hơn ( ít ra là chúng ta nghĩ như thế ). Thế rồi một ngày như mọi ngày khác, một ngày mùa Thu, mùi hương từ cánh đồng lúa gợi lại một niềm xao xuyến, về một cái đầm hoang ẩn nấp những con cá quả rình mồi …
Đó chính là lý do chúng tôi có mặt ở đây – Làng Đan thuộc Sóc Sơn
– Ngoại thành Hà Nội. Đây là điểm câu quen thuộc của anh em bấy lâu
nay, là nơi gặp gỡ giao lưu với dân câu cá quả chuyên nghiệp Sóc Sơn.
Những cái tên như Minh Lưỡi Câu, Hưng Nhái Bén, Sơn Con, Hòa Híp, Tâm
Già, Sĩ Nhọ … đã trở nên rất đỗi thân quen và trìu mến. Anh Tráng chủ
nhà đón tiếp niềm nở rồi tất bật làm cơm gà đãi khách. Chúng tôi chẳng
ai bảo ai đều háo hức ra đầm chuẩn bị đồ câu. Bác Tùng ( trên các diễn
đàn câu cá có nickname là Tortue_rua hoặc Café Premier ) là người buông
câu nhanh nhất vì bác khoái câu tay. Phải nói rằng câu tay là một cách
thư giãn tuyệt vời, cách câu hết sức đơn giản và thú vị khi nhìn cái
phao nhấm nháy kéo rồi thút xuống.
Mồi xả thì tận dụng của bác Thanh Bạc câu lục còn thừa từ hôm trước trộn với cám trứng của bác Tùng ( vì có mái tóc bạc rất đẹp nên mọi người hay gọi là Gã Đầu Bạc, sau gọi tắt là bác Thanh Bạc ). Trông bác Tùng câu rất nhàn nhã, chiếc cần tay nhẹ tênh, khay trộn thính và mồi may bằng bạt gọng thép lúc trước mang đi gấp lại gọn ghẽ như chiếc ghế câu nay trải ra nom rõ là chuyên nghiệp. Là Việt kiều sống ở Pháp mấy chục năm nay, lại chuyên thiết kế web cho các hãng đồ câu, bác ấy rành mọi thứ liên quan đến thú câu cá. Ngồi câu dưới bóng cây râm mát bên bờ mương xanh và gió nhẹ trong tiết trời tháng Chín vào Thu, cuộc đời sao nhẹ như bóng mây trôi. Vài đám bèo lờ lững theo dòng nước vờn chiếc phao. Tôi chợt nhớ một câu trong bài hát “ Đưa em tìm Động Hoa Vàng ” :
“ Thôi thì thôi để mặc mây trôi … “
Mải mê ngắm nghía đồ nghề của bác Tùng, đến lúc quay sang tôi đã thấy bác Thanh buông câu cũng nhanh không kém. Còn phía bên kia Hưng Nhái Bén ( tổng đại lý nhái ) đang setup mồi cho Hifishbone ( bạn bè thì gọi là Hùng Râu ) và Tuấn Sơn ( tên thật là Tuấn – chuyên gia về sơn của Trung Tâm bảo dưỡng Mercedes thành ra có cái tên Tuấn Sơn). Còn tôi, do mê mẩn cá quả nên mọi người gọi tôi là Quang Cá Quả.
Buộc nhái là một khâu quan trọng, buộc càng cân đối và chặt thì
câu càng lâu nát mồi. Tuấn Sơn và Hùng Râu chưa thể buộc mồi chuẩn nếu
không mất cá hay bị vướng rong vài lần, cũng như nếu gặp trường hợp
nhiều cá mà chỉ còn một con nhái mồi,lúc đó thì mới thấy con mồi giá trị
chừng nào, và phải tìm cách buộc mồi nào cho hay nhất. Dù Hưng Nhái Bén
buộc mồi gọn và đẹp đến đâu thì vẫn bị Minh Lưỡi Câu chê xấu. Các tay
câu Sóc Sơn nếu một ngày không được ghẹo nhau vài câu chắc đêm ngủ không
ngon thì phải. Bác Tâm Già là hay bị gọi “Lão Già Mất Nết” vì Minh Lưỡi
Câu luôn khẳng định : “Lão ấy sắp lấy vợ bé”. Sơn Con thì bị gọi là Mõ
vì trẻ không tha già không thương, bắt từ cá lớn đến cá bé, Hưng Nhái
Bén thì bị liệt vào hạng vũ phu do thường xuyên giật cá mạnh đến nỗi
rách mồm rách miệng, hoặc có con thì văng thẳng lên bờ.
Nói
thêm một chút về Minh Lưỡi Câu, anh này chuyên nói ngược. Có lần ăn cơm
xong đang ngồi uống nước tán gẫu tôi thấy anh ta bảo con gái : “ Cho
bát đũa vào rổ xóc lên cho nhanh, rửa ráy làm gì cho mệt !”. Thì ra cô
con gái rửa bát hơi mạnh tay. Mặt anh ta cứ tỉnh bơ như không. Nếu tôi
là cô bé kia, khéo tôi xóc bát xóc đĩa lên thật. Cả nhà anh ta nhiễm lối
nói này, cả hội câu Sóc Sơn cũng nhiễm luôn. Nếu không quen chắc mới
gặp nhau chẳng ai hiểu các bố này nói chuyện gì. Tôi thử trích dẫn một
đoạn chào hỏi nhau giữa Minh Lưỡi Câu (MLC) và Sĩ Nhọ (SN) trên đường đi
câu về gặp nhau:
MLC : A ! Ông đít nồi đi đâu về đấy ? Dạo này tắm sữa gì trắng thế ? Nom cứ như là Gấu Ăn Trăng ấy nhỉ !
SN : Vâng ! Chào ông mõ ! Đi câu mấy con cá thừa của ông để lại chứ đi đâu.
MLC : Lạ nhỉ ! Hôm nay sao ra ngõ toàn gặp mõ với nhau, sang đây cho xin điếu thuốc lào cái. Thế làm được mấy cái rồi ?
SN : Hơn chục cái.
MLC : Có to bằng điếu thuốc lá không ?
SN : Gần to bằng cá đằng ấy, nhưng đây không hút thuốc lá, chỉ chơi thuốc lào thôi.
MLC : Ái dà ! Hôm nay mõ chê thuốc lá mới lạ chửa !
SN : Thế đằng ấy thế nào.
MLC : Có đi câu đâu, ông mõ mà đi câu thì ai dám vác cần ra đầm nữa. Đây ra chơi xem hội nó câu, nhặt được có gần chục con trên bờ ruộng nó chê nó vứt đi ấy mà.
SN : Thế có hút thuốc lào không thì bảo một câu.
MLC : Thế có cho xem cá thì sang đây …
… Thế là bác Sĩ Nhọ bên này đầm vác điếu cày và đồ nghề đi vòng sang bên kia cho bác Minh Lưỡi Câu sau một hồi nói qua nói lại ( đầm thì rộng, đi mất 15 phút mới sang đến nơi ). Sang đến đó rồi thì tôi không nghe thấy họ nói với nhau chuyện gì nữa, chỉ thấy tiếng rít thuốc lào rồi thỉnh thoảng lại cười rộ lên một hồi …
Nói gì thì nói, dẫu thân thiết đến mấy chúng tôi cũng chỉ là khách, còn cánh câu Sóc Sơn là chủ, họ có những mối quan tâm giống nhau, những hiểu biết giống nhau, những cách câu cá và thói quen giống nhau, tất cả đều câu bằng cần làm từ cây hóp tuyển lựa kỹ càng. Cây hóp bánh tẻ cứng cáp nhưng không được to, đường kính cán chừng 2,5cm còn đọt đầu chừng 8mm , dẻo mà không mềm quá, nhẹ mà vẫn đầm tay. Chiều dài chừng 3,5m - 4m. Cây hóp chặt từ bụi đem về dựng ngoài sân một thời gian cho dãi dầu mưa nắng, sau đó hơ qua lửa uốn nắn theo ý rồi gác lên gác bếp thêm một thời gian. Đến khi cây cần đủ độ dẻo dai và ưng ý mới đem xuống làm khoen xả. Khoen xả ở đầu cần được uốn bằng thép cứng bọc vải phin thấm đẫm nến, trong quá trình câu dây cước miết vào làm tăng độ lỳ cho khoen và được bổ sung thêm nến sau mỗi buổi câu. Nến ưa thích của anh em Sóc Sơn là nến trắng mà quân đội vẫn dùng để bảo quản vũ khí đạn dược. Sau mỗi buổi câu chiếc cần được gác lên xà nhà chỗ mái hiên thoáng mát và chỗ đó đủ thấp để với tay lấy thuận tiện.
Bát câu - hay còn gọi là đấu câu thì tốt nhất làm bằng gỗ sung, thứ nhì gỗ mít. Đa số bây giờ làm bằng gỗ mít, đường kính trong 25cm, có thể chui đầu qua được. Nếu mới tập câu bát gỗ, chỉ nên câu bát 20cm, hoặc tập cuốn ống bơ, rồi tăng dần lên đến chừng nào cảm thấy ưng ý nhất thì thôi. Những chiếc bát câu hàng chục năm sử dụng lên nước bóng loáng trơn tru nhẵn nhụi cầm vào cảm thấy mát tay và đầy hứng thú.
Dây cước quen dùng cho bát gỗ là cước mềm 0.35mm trong mờ và trơn. Nếu cước nhỏ hơn khi giật cá dễ cứa đứt tay, nhất là khi trời mưa. Tay phải cầm cần, ngón trỏ cong tròn để cước chạy qua, tay trái cầm bát gỗ cuốn cước. Khi ném mồi tỳ cán cần vào cườm tay trái và bát gỗ làm điểm tựa tạo sức bật cho cần. Tay phải vung cần ra phía sau lấy đà rồi vụt về trước đồng thời tay trái đưa bát gỗ nằm ngang để xả dây. Cán cần lúc này chuyển sang tỳ vào bụng. Con nhái vừa chạm mặt nước là đã kéo mồi ngay, vừa rê vừa rung cần nhẹ nhàng, lách bèo và trang súng cỏ dại. Con nhái đi nhấp nha nhấp nhô, chân vẫy vẫy, làm sao cho gợn sóng lên thu hút sự chú ý của con cá. Thi thoảng có thể miết ngang cần câu cho con mồi nhái chạy nhanh trên mặt nước chút đỉnh nhằm chọc tức con cá nếu nó vẫn thờ ơ với kiểu mồi đi nhịp nhàng khoan thai.
Thường khi con mồi tăng tốc, con cá cũng tăng tốc và tiếng đớp mồi của nó nghe đầy uy lực. Lúc đó khoái cảm của người đi câu lên đến đỉnh điểm, thậm chí tim nhảy loạn nhịp. Nhưng nếu là người có kinh nghiệm ( như Minh Lưỡi Câu chẳng hạn ) thì khi con mồi đi chậm mà có tiếng đớp mồi trầm đục mới là đáng sợ, tiếng này nghe gần như tiếng “ục”, “bụp”- Thường thì con cá sẽ trên 1kg. Còn nếu tiếng “bốp”, “chụp” thì con cá sẽ dưới 1kg. Tiếng cá nhỏ hơn nữa ư ? Nghe sẽ “tóp” hoặc “tép” – Đó là cá bằng ngón chân cái. Thậm chí hầu như không phát ra thành tiếng luôn.
Con cá quả có một cách săn mồi rất đặc biệt. Nó giấu mình trong rong rêu dưới đáy nước, thường là ven bờ đầm ao, những chỗ khoảng trên dưới 1m nước hoặc chỉ 20-30cm nước. Thân hình loang lổ rằn ri và khả năng biến đổi màu sắc theo màu nước giúp nó không bị phát hiện. Cá quả rất thích những chỗ rậm rạp rong và phía trên mặt nước có những đám lá bông trang hay sen súng hoặc bèo , rau muống, rau dừa … Khi ánh nắng xiên qua mặt nước lốm đốm thì con cá quả lẫn vào đó một cách ngoạn mục, nó nằm yên bất động, dựa dẫm vào rong rêu hay tóc tiên … Lũ cá con như rô diếc đòng đong mất cảnh giác bơi ngang qua trên đầu, nó lao lên như tên bắn, rất chính xác. Không hiểu bằng cách nào mà nó dường như đoán trước được hướng di chuyển lắt léo của con mồi.
Trong cuộc đua tốc độ, con cá quả luôn chiến thắng nhờ hình dáng khí động học như quả tên lửa và những sức mạnh trong từng sớ thịt rắn chắc. Thân hình uyển chuyển như trăn rắn giúp cá quả theo sát con mồi. Mọi chuyện xảy ra rất nhanh, một cú rướn và táp là con mồi đã nằm gọn trong mồm cá quả, nó sẽ bập vài nhát cho con mồi hết giãy dụa và cố gắng nuốt. Tuy nhiên cá quả không vội vàng gì cả, kinh nghiệm xương máu của tổ tiên cá quả từ ngàn đời nay truyền lại cho thấy nếu gặp con mồi xương xẩu như rô đồng chẳng hạn thì nguy cơ hóc vây cá rô đến chết là có thật. Cá quả có khả năng gỡ hóc rất giỏi do nó có một cấu trúc vòm họng rất đơn giản, khi cảm thấy nguy hiểm nó há to mồm, các cơ vòng căng lên đẩy vật lạ ra.
Cho nên khi cá đã cắn câu và lưỡi đã đóng chớ chủ quan chùng cước vì đó là cơ hội cho cá quả gỡ lưỡi – Cơ hội cuối cùng để sống sót mà, nó sẽ tìm mọi cách có thể để thoát thân. Ngạnh lưỡi câu dù tốt và khá dài nhưng nó vẫn có thể gỡ được, vả lại nếu ngạnh dài quá lúc cá lên bờ sẽ khó tháo lưỡi vô cùng và nguy cơ cá chết là khá cao. Cá quả mà chết và ươn thì ăn chả ra gì chỉ đem vứt bỏ. Chúng tôi thường vẫn nướng cá nguyên con còn sống bằng rơm. Con cá để nguyên vảy không mổ, cắm que tre từ đầu đến đuôi chổng ngược trên mặt đất, vun rơm đốt. Cho đến lúc gần tàn lửa rơm con cá vẫn giãy dụa như một làn sóng do bị que tre giữ thẳng. Tro rơm nóng ủ chín cá mới kiếm tàu lá chuối trải ra đặt cá lên cạo qua những chỗ vảy cháy đen. Cắm đôi đũa vào gáy con cá sao cho kẹp sát xương sống con cá rồi kéo xuống đuôi, thịt cá tách đôi còn trơ xương cùng cái đầu. Hai bên má con cá có hai miếng thịt ngon nhất nhớ gỡ cho con trẻ, lòng và dạ dày cá dành đàn anh và bề trên nhậu, phần thân thì cuốn bánh đa nem cùng khế chua chuối xanh, rau thơm, thì là … chấm nước mắm dấm tỏi ớt chanh … Thêm chai rượu sủi tăm nữa thôi thì đệ tử lưu linh không còn muốn gì hơn.
Để cho cá tươi thì câu lên cho ngay vào chậu nhôm chậu nhựa hoặc hộp chuyên dụng, nếu có máy sục khí chạy pin mang theo thì càng tốt. Nước đổ ngập lưng cá là được, không nên cho nhiều hơn vì theo thói quen khi ít nước cá quả thường ít giãy dụa nhằm tiết kiệm năng lượng. Nếu câu lên mà con cá chảy máu thì không cho nước ngay mà để trên cạn chừng 5 phút cho cầm máu rồi mới đưa vào thùng. Nước trong thùng nên múc ngay chỗ câu, lúc mang về nên thay cũng nước đó, còn khi về đến nhà nên đổ thêm ít nước sạch vào chứ chớ đổ nước cũ đi, điều này giúp con cá quen dần với nước mới. Chứ nếu thay đổi đột ngột nhiệt độ nước, độ PH … Cá cũng cảm lạnh mà chết ( người ta gọi là Cảm Tử ).
Ngoài ra gỡ cá cũng phải cẩn thận, chớ thò tay vào mồm cá , răng cá quả lởm chởm nom mà hãi hùng. Dùng ngón cái cầm môi dưới con cá, ngón trỏ đỡ cằm, con cá khắc há mồm. Ngộ nhỡ con cá có bập thì răng hàm trên chỉ bập nhẹ vào móng tay ngón cái không hề hấn gì. Thò kìm nhỏ hoặc que gỡ lưỡi vào mồm cá xem nó đóng phía nào mà gỡ nhẹ nhàng, tuyệt đối không làm đứt mang cá. Nếu cá nuốt sâu lưỡi vào dạ dày thì tốt cắt cước thay lưỡi khác, rồi con cá tự nó có thể nhè lưỡi câu ra được. Với những cú xóc lưỡi quá hiểm thì đành mổ cá mà lấy lưỡi câu vậy. Cầm cá nên cầm hàm dưới như vừa nói hoặc dùng ngón cái và ngón trỏ bấu vào chặt vào hai mắt con cá, vì đau nên con cá không dám dãy dụa nữa. Tuy nhiên nếu cá nhỏ hoặc ngón tay móng ngắn thì không cầm cá theo cách này được. Còn một điều cấm kỵ nữa, đó là khi lôi con cá lên bờ tránh không để cá rớt đánh huỵch xuống đất mà nên lôi nó, đặt nhẹ nhàng xuống chỗ cỏ mềm tránh làm vỡ mật con cá chết ngay, lúc ăn thịt cá thì bị đắng.
Trở lại chuyện kỹ thuật câu, ngày nay chúng tôi dùng cần carbon dài chừng 2,7m đến 3,6m dẻo đều đầu đọt 3mm, máy đứng lăng xê cỡ 3000, cước nhẹ 0,3mm. Chủ yếu vảy đầu cần lợi dụng sức bật từ nửa trên cần để ném mồi đi xa mà đỡ tốn sức. Vấn đề câu cần loại nào còn đang gây tranh cãi. Những cây cần câu cá lóc ở Thái Lan và Lào sử dụng mồi giả câu trên xuồng thì nhẹ và đỡ tốn sức, trông đẹp mắt và sành điệu nhưng khi áp dụng ở Việt Nam thì … lạc điệu. Chúng tôi có một vài cây Rapala, Abu Gacia, Shimano … Nhưng chỉ khi đem xuồng theo mới sử dụng, và phải thay con mồi nhái to với chì nhẹ nếu không muốn con mồi bị chúi đầu xuống nước. Tôi thì quen dùng cây cần 3,6m để ném mồi xa, đầu cần cao giữ cho con mồi đi nổi trên mặt nước, với lại cần dài thì dễ lái con mồi đi vòng vèo tránh những chỗ quá rậm rạp hoặc những chỗ quá trống trải.
Lại nói về con mồi, ngày xưa người ta hay câu con nhái nhỏ móc lưỡi câu từ mũi xuống hậu môn con nhái rồi buộc dây cước, nay chúng tôi chọn nhái to dùng kéo cắt ngang nách rồi lột da xuống ngang lưng cắt nhát nữa sát đùi sau đó kẹp đùi con nhái vào lưỡi câu buộc chặt, phần da lột quấn quanh viên chì. Cách buộc mồi này giúp cho con nhái đỡ bị nát và không xoay tròn. Một con mồi nếu khéo có thể câu suốt cả ngày và được hàng chục con cá.
Trở lại buổi câu, anh Du lên con cá đầu tiên to bằng cổ tay, mọi người hò hét gọi tôi lại chụp ảnh. Khi tôi vừa trở lại góc ao mới ném mồi vài nhát thì Tuấn Sơn lại lên cá, đây là lần đầu anh ta đi câu cá quả và đây là con cá quả đầu tiên anh ta câu được. Lại chạy mấy chục mét trở lại để chụp ảnh.
“ Anh em để cho tôi câu với chứ ?” – Tôi nói – “Một vừa hai phải thôi chứ !”.
Thế nhưng tôi chẳng đựoc yên thân, mọi người lên cá liên tục. Tôi bèn bỏ máy ảnh lại điểm tập kết để quay về vị trí của mình. Đường câu bỏ dở khiến con cá mất hết kiên nhẫn, nó bỏ đi đâu mất. Có một lúc tôi dường như cảm thấy có một chú cá to rình mò đâu đó sát bờ cỏ, té ra là một con cá chim cỡ chừng 1,5 kg nhào vô cắn nát bươm con nhái mồi của tôi. Tức mình, tôi giựt thật mạnh. Con cá đỏ lừ vật mình lên nhả mồi. May mà không đứt cước, chứ cái răng con cá chim thì thường chẳng có cước nào chịu nổi một nhát táp của nó. Thế nhưng than ôi, con mồi của tôi chỉ còn là một mớ thịt tả tơi, cước buộc nhái đứt sạch. Quay về điểm tập kết để thay lưỡi buộc lại mồi tôi mới té ngửa ra rằng chẳng còn cái lưỡi nào.
Ngó sang bác Tùng tôi thấy bác ấy giật cá rô liên tục, thế là tôi liền nhập hội câu tay lưỡi đơn. Lúc này mồi giun đã hết, phải chia nhau từng con giun đỏ. Tôi bắt cả cào cào châu chấu, cả thịt nhái gỡ ra cắt nhỏ để câu. Thôi thì đủ loại cá tranh nhau cắn. Có hai thùng đựng cá, chúng tôi dồn hết cá quả sang một thùng, thùng kia đựng các loại còn lại. Cuối buổi tổng kết lưng thùng cá quả 19 con, lưng thùng cá “Liên Hợp Quốc” cỡ đến trăm con các loại. Cuối buổi chiều, anh Du nhớ nghề lôi cây cần hóp và bát câu của Hưng Nhái Bén ra câu biểu diễn, nào ngờ lại thêm một chú cá quả nữa lên bờ. Một buổi câu mỹ mãn, một ngày đáng nhớ.
Hoàng hôn trên đồng quê thật yên bình, chúng tôi chụp ảnh lưu niệm cạnh một cái lò gạch bỏ hoang. Mai đây mỗi người một phương, cuộc sống luôn luôn là không thể đoán trước, chẳng biết có khi nào lại được cùng nhau đi câu như thế này. Những cuộc vui thì còn nhiều, nhưng những gì chúng tôi trải qua thì là duy nhất, giống như một dòng sông chảy mãi về xuôi không thể quay trở lại.
Thế rồi năm sau, hoặc nhiều năm sau nữa, mỗi khi gió heo may về báo hiệu vào Thu ta lại thấy xao xuyến trong lòng. Và rồi phía cuối chân mây con đường xa vẫy gọi, những đám mây lang thang lại gợi nhớ giấc mơ phiêu du.
MLC : A ! Ông đít nồi đi đâu về đấy ? Dạo này tắm sữa gì trắng thế ? Nom cứ như là Gấu Ăn Trăng ấy nhỉ !
SN : Vâng ! Chào ông mõ ! Đi câu mấy con cá thừa của ông để lại chứ đi đâu.
MLC : Lạ nhỉ ! Hôm nay sao ra ngõ toàn gặp mõ với nhau, sang đây cho xin điếu thuốc lào cái. Thế làm được mấy cái rồi ?
SN : Hơn chục cái.
MLC : Có to bằng điếu thuốc lá không ?
SN : Gần to bằng cá đằng ấy, nhưng đây không hút thuốc lá, chỉ chơi thuốc lào thôi.
MLC : Ái dà ! Hôm nay mõ chê thuốc lá mới lạ chửa !
SN : Thế đằng ấy thế nào.
MLC : Có đi câu đâu, ông mõ mà đi câu thì ai dám vác cần ra đầm nữa. Đây ra chơi xem hội nó câu, nhặt được có gần chục con trên bờ ruộng nó chê nó vứt đi ấy mà.
SN : Thế có hút thuốc lào không thì bảo một câu.
MLC : Thế có cho xem cá thì sang đây …
… Thế là bác Sĩ Nhọ bên này đầm vác điếu cày và đồ nghề đi vòng sang bên kia cho bác Minh Lưỡi Câu sau một hồi nói qua nói lại ( đầm thì rộng, đi mất 15 phút mới sang đến nơi ). Sang đến đó rồi thì tôi không nghe thấy họ nói với nhau chuyện gì nữa, chỉ thấy tiếng rít thuốc lào rồi thỉnh thoảng lại cười rộ lên một hồi …
Nói gì thì nói, dẫu thân thiết đến mấy chúng tôi cũng chỉ là khách, còn cánh câu Sóc Sơn là chủ, họ có những mối quan tâm giống nhau, những hiểu biết giống nhau, những cách câu cá và thói quen giống nhau, tất cả đều câu bằng cần làm từ cây hóp tuyển lựa kỹ càng. Cây hóp bánh tẻ cứng cáp nhưng không được to, đường kính cán chừng 2,5cm còn đọt đầu chừng 8mm , dẻo mà không mềm quá, nhẹ mà vẫn đầm tay. Chiều dài chừng 3,5m - 4m. Cây hóp chặt từ bụi đem về dựng ngoài sân một thời gian cho dãi dầu mưa nắng, sau đó hơ qua lửa uốn nắn theo ý rồi gác lên gác bếp thêm một thời gian. Đến khi cây cần đủ độ dẻo dai và ưng ý mới đem xuống làm khoen xả. Khoen xả ở đầu cần được uốn bằng thép cứng bọc vải phin thấm đẫm nến, trong quá trình câu dây cước miết vào làm tăng độ lỳ cho khoen và được bổ sung thêm nến sau mỗi buổi câu. Nến ưa thích của anh em Sóc Sơn là nến trắng mà quân đội vẫn dùng để bảo quản vũ khí đạn dược. Sau mỗi buổi câu chiếc cần được gác lên xà nhà chỗ mái hiên thoáng mát và chỗ đó đủ thấp để với tay lấy thuận tiện.
Bát câu - hay còn gọi là đấu câu thì tốt nhất làm bằng gỗ sung, thứ nhì gỗ mít. Đa số bây giờ làm bằng gỗ mít, đường kính trong 25cm, có thể chui đầu qua được. Nếu mới tập câu bát gỗ, chỉ nên câu bát 20cm, hoặc tập cuốn ống bơ, rồi tăng dần lên đến chừng nào cảm thấy ưng ý nhất thì thôi. Những chiếc bát câu hàng chục năm sử dụng lên nước bóng loáng trơn tru nhẵn nhụi cầm vào cảm thấy mát tay và đầy hứng thú.
Dây cước quen dùng cho bát gỗ là cước mềm 0.35mm trong mờ và trơn. Nếu cước nhỏ hơn khi giật cá dễ cứa đứt tay, nhất là khi trời mưa. Tay phải cầm cần, ngón trỏ cong tròn để cước chạy qua, tay trái cầm bát gỗ cuốn cước. Khi ném mồi tỳ cán cần vào cườm tay trái và bát gỗ làm điểm tựa tạo sức bật cho cần. Tay phải vung cần ra phía sau lấy đà rồi vụt về trước đồng thời tay trái đưa bát gỗ nằm ngang để xả dây. Cán cần lúc này chuyển sang tỳ vào bụng. Con nhái vừa chạm mặt nước là đã kéo mồi ngay, vừa rê vừa rung cần nhẹ nhàng, lách bèo và trang súng cỏ dại. Con nhái đi nhấp nha nhấp nhô, chân vẫy vẫy, làm sao cho gợn sóng lên thu hút sự chú ý của con cá. Thi thoảng có thể miết ngang cần câu cho con mồi nhái chạy nhanh trên mặt nước chút đỉnh nhằm chọc tức con cá nếu nó vẫn thờ ơ với kiểu mồi đi nhịp nhàng khoan thai.
Thường khi con mồi tăng tốc, con cá cũng tăng tốc và tiếng đớp mồi của nó nghe đầy uy lực. Lúc đó khoái cảm của người đi câu lên đến đỉnh điểm, thậm chí tim nhảy loạn nhịp. Nhưng nếu là người có kinh nghiệm ( như Minh Lưỡi Câu chẳng hạn ) thì khi con mồi đi chậm mà có tiếng đớp mồi trầm đục mới là đáng sợ, tiếng này nghe gần như tiếng “ục”, “bụp”- Thường thì con cá sẽ trên 1kg. Còn nếu tiếng “bốp”, “chụp” thì con cá sẽ dưới 1kg. Tiếng cá nhỏ hơn nữa ư ? Nghe sẽ “tóp” hoặc “tép” – Đó là cá bằng ngón chân cái. Thậm chí hầu như không phát ra thành tiếng luôn.
Con cá quả có một cách săn mồi rất đặc biệt. Nó giấu mình trong rong rêu dưới đáy nước, thường là ven bờ đầm ao, những chỗ khoảng trên dưới 1m nước hoặc chỉ 20-30cm nước. Thân hình loang lổ rằn ri và khả năng biến đổi màu sắc theo màu nước giúp nó không bị phát hiện. Cá quả rất thích những chỗ rậm rạp rong và phía trên mặt nước có những đám lá bông trang hay sen súng hoặc bèo , rau muống, rau dừa … Khi ánh nắng xiên qua mặt nước lốm đốm thì con cá quả lẫn vào đó một cách ngoạn mục, nó nằm yên bất động, dựa dẫm vào rong rêu hay tóc tiên … Lũ cá con như rô diếc đòng đong mất cảnh giác bơi ngang qua trên đầu, nó lao lên như tên bắn, rất chính xác. Không hiểu bằng cách nào mà nó dường như đoán trước được hướng di chuyển lắt léo của con mồi.
Trong cuộc đua tốc độ, con cá quả luôn chiến thắng nhờ hình dáng khí động học như quả tên lửa và những sức mạnh trong từng sớ thịt rắn chắc. Thân hình uyển chuyển như trăn rắn giúp cá quả theo sát con mồi. Mọi chuyện xảy ra rất nhanh, một cú rướn và táp là con mồi đã nằm gọn trong mồm cá quả, nó sẽ bập vài nhát cho con mồi hết giãy dụa và cố gắng nuốt. Tuy nhiên cá quả không vội vàng gì cả, kinh nghiệm xương máu của tổ tiên cá quả từ ngàn đời nay truyền lại cho thấy nếu gặp con mồi xương xẩu như rô đồng chẳng hạn thì nguy cơ hóc vây cá rô đến chết là có thật. Cá quả có khả năng gỡ hóc rất giỏi do nó có một cấu trúc vòm họng rất đơn giản, khi cảm thấy nguy hiểm nó há to mồm, các cơ vòng căng lên đẩy vật lạ ra.
Cho nên khi cá đã cắn câu và lưỡi đã đóng chớ chủ quan chùng cước vì đó là cơ hội cho cá quả gỡ lưỡi – Cơ hội cuối cùng để sống sót mà, nó sẽ tìm mọi cách có thể để thoát thân. Ngạnh lưỡi câu dù tốt và khá dài nhưng nó vẫn có thể gỡ được, vả lại nếu ngạnh dài quá lúc cá lên bờ sẽ khó tháo lưỡi vô cùng và nguy cơ cá chết là khá cao. Cá quả mà chết và ươn thì ăn chả ra gì chỉ đem vứt bỏ. Chúng tôi thường vẫn nướng cá nguyên con còn sống bằng rơm. Con cá để nguyên vảy không mổ, cắm que tre từ đầu đến đuôi chổng ngược trên mặt đất, vun rơm đốt. Cho đến lúc gần tàn lửa rơm con cá vẫn giãy dụa như một làn sóng do bị que tre giữ thẳng. Tro rơm nóng ủ chín cá mới kiếm tàu lá chuối trải ra đặt cá lên cạo qua những chỗ vảy cháy đen. Cắm đôi đũa vào gáy con cá sao cho kẹp sát xương sống con cá rồi kéo xuống đuôi, thịt cá tách đôi còn trơ xương cùng cái đầu. Hai bên má con cá có hai miếng thịt ngon nhất nhớ gỡ cho con trẻ, lòng và dạ dày cá dành đàn anh và bề trên nhậu, phần thân thì cuốn bánh đa nem cùng khế chua chuối xanh, rau thơm, thì là … chấm nước mắm dấm tỏi ớt chanh … Thêm chai rượu sủi tăm nữa thôi thì đệ tử lưu linh không còn muốn gì hơn.
Để cho cá tươi thì câu lên cho ngay vào chậu nhôm chậu nhựa hoặc hộp chuyên dụng, nếu có máy sục khí chạy pin mang theo thì càng tốt. Nước đổ ngập lưng cá là được, không nên cho nhiều hơn vì theo thói quen khi ít nước cá quả thường ít giãy dụa nhằm tiết kiệm năng lượng. Nếu câu lên mà con cá chảy máu thì không cho nước ngay mà để trên cạn chừng 5 phút cho cầm máu rồi mới đưa vào thùng. Nước trong thùng nên múc ngay chỗ câu, lúc mang về nên thay cũng nước đó, còn khi về đến nhà nên đổ thêm ít nước sạch vào chứ chớ đổ nước cũ đi, điều này giúp con cá quen dần với nước mới. Chứ nếu thay đổi đột ngột nhiệt độ nước, độ PH … Cá cũng cảm lạnh mà chết ( người ta gọi là Cảm Tử ).
Ngoài ra gỡ cá cũng phải cẩn thận, chớ thò tay vào mồm cá , răng cá quả lởm chởm nom mà hãi hùng. Dùng ngón cái cầm môi dưới con cá, ngón trỏ đỡ cằm, con cá khắc há mồm. Ngộ nhỡ con cá có bập thì răng hàm trên chỉ bập nhẹ vào móng tay ngón cái không hề hấn gì. Thò kìm nhỏ hoặc que gỡ lưỡi vào mồm cá xem nó đóng phía nào mà gỡ nhẹ nhàng, tuyệt đối không làm đứt mang cá. Nếu cá nuốt sâu lưỡi vào dạ dày thì tốt cắt cước thay lưỡi khác, rồi con cá tự nó có thể nhè lưỡi câu ra được. Với những cú xóc lưỡi quá hiểm thì đành mổ cá mà lấy lưỡi câu vậy. Cầm cá nên cầm hàm dưới như vừa nói hoặc dùng ngón cái và ngón trỏ bấu vào chặt vào hai mắt con cá, vì đau nên con cá không dám dãy dụa nữa. Tuy nhiên nếu cá nhỏ hoặc ngón tay móng ngắn thì không cầm cá theo cách này được. Còn một điều cấm kỵ nữa, đó là khi lôi con cá lên bờ tránh không để cá rớt đánh huỵch xuống đất mà nên lôi nó, đặt nhẹ nhàng xuống chỗ cỏ mềm tránh làm vỡ mật con cá chết ngay, lúc ăn thịt cá thì bị đắng.
Trở lại chuyện kỹ thuật câu, ngày nay chúng tôi dùng cần carbon dài chừng 2,7m đến 3,6m dẻo đều đầu đọt 3mm, máy đứng lăng xê cỡ 3000, cước nhẹ 0,3mm. Chủ yếu vảy đầu cần lợi dụng sức bật từ nửa trên cần để ném mồi đi xa mà đỡ tốn sức. Vấn đề câu cần loại nào còn đang gây tranh cãi. Những cây cần câu cá lóc ở Thái Lan và Lào sử dụng mồi giả câu trên xuồng thì nhẹ và đỡ tốn sức, trông đẹp mắt và sành điệu nhưng khi áp dụng ở Việt Nam thì … lạc điệu. Chúng tôi có một vài cây Rapala, Abu Gacia, Shimano … Nhưng chỉ khi đem xuồng theo mới sử dụng, và phải thay con mồi nhái to với chì nhẹ nếu không muốn con mồi bị chúi đầu xuống nước. Tôi thì quen dùng cây cần 3,6m để ném mồi xa, đầu cần cao giữ cho con mồi đi nổi trên mặt nước, với lại cần dài thì dễ lái con mồi đi vòng vèo tránh những chỗ quá rậm rạp hoặc những chỗ quá trống trải.
Lại nói về con mồi, ngày xưa người ta hay câu con nhái nhỏ móc lưỡi câu từ mũi xuống hậu môn con nhái rồi buộc dây cước, nay chúng tôi chọn nhái to dùng kéo cắt ngang nách rồi lột da xuống ngang lưng cắt nhát nữa sát đùi sau đó kẹp đùi con nhái vào lưỡi câu buộc chặt, phần da lột quấn quanh viên chì. Cách buộc mồi này giúp cho con nhái đỡ bị nát và không xoay tròn. Một con mồi nếu khéo có thể câu suốt cả ngày và được hàng chục con cá.
Trở lại buổi câu, anh Du lên con cá đầu tiên to bằng cổ tay, mọi người hò hét gọi tôi lại chụp ảnh. Khi tôi vừa trở lại góc ao mới ném mồi vài nhát thì Tuấn Sơn lại lên cá, đây là lần đầu anh ta đi câu cá quả và đây là con cá quả đầu tiên anh ta câu được. Lại chạy mấy chục mét trở lại để chụp ảnh.
“ Anh em để cho tôi câu với chứ ?” – Tôi nói – “Một vừa hai phải thôi chứ !”.
Thế nhưng tôi chẳng đựoc yên thân, mọi người lên cá liên tục. Tôi bèn bỏ máy ảnh lại điểm tập kết để quay về vị trí của mình. Đường câu bỏ dở khiến con cá mất hết kiên nhẫn, nó bỏ đi đâu mất. Có một lúc tôi dường như cảm thấy có một chú cá to rình mò đâu đó sát bờ cỏ, té ra là một con cá chim cỡ chừng 1,5 kg nhào vô cắn nát bươm con nhái mồi của tôi. Tức mình, tôi giựt thật mạnh. Con cá đỏ lừ vật mình lên nhả mồi. May mà không đứt cước, chứ cái răng con cá chim thì thường chẳng có cước nào chịu nổi một nhát táp của nó. Thế nhưng than ôi, con mồi của tôi chỉ còn là một mớ thịt tả tơi, cước buộc nhái đứt sạch. Quay về điểm tập kết để thay lưỡi buộc lại mồi tôi mới té ngửa ra rằng chẳng còn cái lưỡi nào.
Ngó sang bác Tùng tôi thấy bác ấy giật cá rô liên tục, thế là tôi liền nhập hội câu tay lưỡi đơn. Lúc này mồi giun đã hết, phải chia nhau từng con giun đỏ. Tôi bắt cả cào cào châu chấu, cả thịt nhái gỡ ra cắt nhỏ để câu. Thôi thì đủ loại cá tranh nhau cắn. Có hai thùng đựng cá, chúng tôi dồn hết cá quả sang một thùng, thùng kia đựng các loại còn lại. Cuối buổi tổng kết lưng thùng cá quả 19 con, lưng thùng cá “Liên Hợp Quốc” cỡ đến trăm con các loại. Cuối buổi chiều, anh Du nhớ nghề lôi cây cần hóp và bát câu của Hưng Nhái Bén ra câu biểu diễn, nào ngờ lại thêm một chú cá quả nữa lên bờ. Một buổi câu mỹ mãn, một ngày đáng nhớ.
Hoàng hôn trên đồng quê thật yên bình, chúng tôi chụp ảnh lưu niệm cạnh một cái lò gạch bỏ hoang. Mai đây mỗi người một phương, cuộc sống luôn luôn là không thể đoán trước, chẳng biết có khi nào lại được cùng nhau đi câu như thế này. Những cuộc vui thì còn nhiều, nhưng những gì chúng tôi trải qua thì là duy nhất, giống như một dòng sông chảy mãi về xuôi không thể quay trở lại.
Thế rồi năm sau, hoặc nhiều năm sau nữa, mỗi khi gió heo may về báo hiệu vào Thu ta lại thấy xao xuyến trong lòng. Và rồi phía cuối chân mây con đường xa vẫy gọi, những đám mây lang thang lại gợi nhớ giấc mơ phiêu du.
QcQ Đặng Thiều Quang
Trích từ nguồn Yume.com
0 nhận xét:
Đăng nhận xét